Hipoterapia
Hipoterapia to działanie mające na celu przywracanie zdrowia i sprawności przy pomocy konia i jazdy konnej. Daje ona wiele możliwości terapeutycznych, dlatego jest jedną z metod o największym zasięgu pod wzgledem różnorodności korzystających z niej pacjentów.
Hipoterapia jest metodą uzupełniającą i wspomagającą główne metody terapeutyczne, dlatego dobrze, gdy hipoterapeuci są specjalistami z zakresu pedagogiki, pedagogiki specjalnej, psychologii, logopedii lub rehabilitacji, a dzieci z konkretnymi schorzeniami trafiają do odpowiednich hipoterapeutów-specjalistów. Znając podstawowe specjalistyczne metody terapeutyczne moga oni odwoływać się do nich podczas zajęć i czerpać z zasobu ćwiczeń, adaptując je i wykorzystując w hipoterapii. Umożliwia to dziecku kontynuowanie pracy i ćwiczeń prowadzonych w szkole, w domu oraz na zajęciach terapii indywidualnej. Tak rozumiana hipoterapia włącza się w kompleksową rehabilitację lub rewalidacją, zapewniając jeden wspólny front dla wszystkich poczynań terapeutycznych.
Hipoterapia ma też wszystkie walory wyjątkowe i niezastąpione, które sprawiają, że nie jest ona tylko powtórką ćwiczeń stosowanych na sali gimnastycznej czy w gabinecie terapeutycznym. Należy do nich przede wszystkim kontakt z żywym zwierzęciem mający ogromny wpływ na rozwój emocji, budowanie więzi społecznych oraz zaspokajanie potrzeby lub nabywanie umiejętności dawania czegoś od siebie i opiekowania się kimś. Umożliwia ona również kontakt z przyrodą i przebywanie w zupełnie nowym środowisku, zdobywanie nowych, specjalnych umiejętności ruchowych, które mogą podnieść wartość dziecka w oczach rówieśników, rodziców, opiekunów, a przede wszystkim w jego własnych oczach. Obejmuje wszelkie działania mające na celu przywracanie zdrowia i sprawności poprzez wykorzystanie jazdy konnej i kontaktu z koniem.
Wyodrębnione są następujące działania hipotrapeutyczne:
-Fizjoterapia na koniu – przywracanie sprawności fizycznej poprzez odpowiednią gimnastykę leczniczą wykonywaną na koniu poruszającym się stępem, zalecana i nadzorowana przez lekarza, prowadzona przez fizjoterapeutę. Jest uzupełnieniem klasycznej fizjoterapii.
-Psychopedagogiczna jazda konna – zespół działań podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego. Podczas jazdy konnej i czynności z nią związanych stosowane są działania edukacyjne, pedagogiczne, elementy psychoterapii, terapii zajęciowej i logopedii. Zajęcia prowadzone są przez pedagogów i psychologów.
-Terapia z koniem – to umożliwienie pacjentowi poznania zwierzęcia i nawiązania z nim kontaktu. Efektem terapeutycznym jest poprawienie komunikacji pacjenta ze światem zewnętrznym. Sama jazda konna może, ale nie musi być jednym z elementów tej formy terapii. Zajęcia prowadzone są przez pedagogów, psychologów i psychiatrów.
Celem hipoterapii jest wspieranie kompleksowej rehabilitacji dziecka dzięki wykorzystaniu wyjątkowych doznań, jakie daje człowiekowi kontakt z koniem. Zajęcia odbywają się z reguły od jednego do trzech razy w tygodniu i trwają około 30 minut, mogą być indywidualne lub grupowe i przeprowadzane są na ogół na terenie ośrodka jeździeckiego.
U podstaw całego rozwoju dziecka leżą trzy najwcześniej dojrzewające, podstawowe układy zmysłów: dotyk, propriocepcja i system przedsionkowy. To właśnie one, wraz z rozwojem i integracją odruchów, nadają kształt rozwojowi dziecka. Stanowią bazę, na której mogą rozwinąć się zmysły „wyższe”, jak wzrok czy słuch. Dojrzewają przed narodzinami i maja znaczenie w trakcie porodu. Dziecko przebywające w macicy w czasie porodu porusza się, obraca, doznaje stymulacji dotykowej ze strony wód płodowych. Ssanie kciuka przez płód to także stymulacja dotykowa. Typowa pozycja przyjmowana przez dziecko przed porodem (głową w dół) dostarcza stymulacji przedsionkowej, a skurcze mięsni macicy podczas porodu stanowią bodźce proprioceptywne.
Układ dotykowy tworzą struktury umiejscowione w skórze i na jej powierzchni, odbierające wrażenia lekkiego i głębokiego dotyku czy nacisku, wibracji, ciepła, bólu i przesyłające te informacje do mózgu.
System przedsionkowy (inaczej zmysł równowagi) ma receptory w uchu wewnętrznym, reaguje na siłę grawitacji, ruch linearny i obrotowy oraz na przyspieszenie.
Propriocepcja to odbiór wrażeń płynących z mięsni i ścięgien. Informuje mózg o położeniu ciała, jego poszczególnych części oraz o tym czy i jakie ruchy ciało wykonuje
Terapia SI, nakierowana na poprawę funkcjonowania tych trzech systemów, sprawiała, że systemy wzrokowy, słuchowy i mowa funkcjonowały lepiej, a zatem poprawiała się zdolność tych dzieci do uczenia się, mimo, że nie ćwiczono z nimi pisania, czytania ani mówienia.
Zaburzenia integracji sensorycznej:
Problemy z percepcją wzrokową, np. kłopoty z odróżnianiem figury od tła, brak płynności ruchów gałek ocznych, mylenie kierunków prawo-lewo czy góra-dół.
Apraksja (lub dyspraksja jeśli zaburzenie występuje w mniejszym nasileniu), czyli zaburzenie w zakresie poznawczego programowania nie nawykowych umiejętności ruchowych. Problemem jest planowanie ruchu, dziecko z apraksją jest niezdarne, ma trudności z ubieraniem się, z nauką rysowania i pisania, z płynnością ruchu podczas wykonywania nowych zadań ruchowych.
Nadaktywność, zachowania destrukcyjne – zaburzenia w zakresie zmysłu dotyku w połączeniu z określonym typem dysfunkcji układu przedsionkowego; krótki czas koncentracji.
Nadwrażliwość na dotyk – dziecko nie toleruje określonej stymulacji dotykowej, jak np. położenie ręki na ramieniu, dotykanie twarzy, głowy, potrącanie przez inne dzieci etc. Reakcją jest zachowanie typu: „walcz lub uciekaj”. Inne typy nadwrażliwość to np. słuchowa czy węchowa.
Problemy słuchowo-językowe – dotyczące praksji oralnych, stanowią szczególną postać zaburzeń planowania ruchu.
Trudności w czytaniu i liczeniu – pojawiają się u dzieci inteligentnych, nie wykazujących innych dysfunkcji SI. Słabo reagujący (podreaktywny) system przedsionkowy domaga się stymulacji przedsionkowej, którą zapewniają gwałtowne linearne i wertykalne przyspieszenia ruchu, np. zeskoki w przód z wysokości, huśtawki, zjeżdżalnie, karuzele.
Nadreaktywność układu przedsionkowego i jego słaba zdolność modulacji bodźców – syndrom odwrotny do poprzedniego. Brak poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego tzw. niepewność grawitacyjna. Dziecko źle toleruje ruch, a zwłaszcza gwałtowne przyspieszenie np. w samochodzie, na karuzeli, na koniu. Duża potrzeba kontrolowania środowiska fizycznego, co często bywa przenoszone na środowisko społeczne.
Słaba rejestracja bodźców – mózg ma problemy z utrwaleniem tego, co zostało zobaczone lub usłyszane. Ten syndrom jest częsty u dzieci autystycznych i z cięższymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego.
Terapeutyczne zajęcia na koniu, dostarczające wielozmysłowej stymulacji i stwarzające szansę zdobywania nowych doświadczeń życiowych, są dla dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej bardzo dobrym uzupełnieniem terapii metodą SI. Wykorzystywane są przy tym takie terapeutyczne właściwości konia, jak:
– ruch – stymulacja zmysłu równowagi i wzroku,
– skóra pokryta sierścią – stymulacja czucia i odczuwania temperatury,
– zapach – stymulacja węchu,
– głos i wydawane przez konia odgłosy – stymulacja słuchu.
Trudno w tym miejscu nie wspomnieć o emocjonalnym aspekcie zajęć. Spotkanie z dużym, pięknym, wrażliwym zwierzęciem w każdym budzi emocje. Są to emocje pozytywne, wiążą się z przyjemnością i mobilizują do pokonywania własnych ograniczeń. Kontakt ze zwierzęciem motywuje dziecko do pracy, a umiejętności nabywane w opiekowaniu się czy kierowaniu nim podczas jazdy budują poczucie własnej wartości.
